Boerenwijsheid is zo gek nog niet

Kan het zo zijn dat wij als bodemonderzoekers ons te ver in de bodem hebben ingegraven? Zijn we het zicht kwijt geraakt toen we zagen hoe mooi de processen waren die zich onder de grond afspelen? Deze vraag speelt mij door het hoofd sinds ik de opmerking moest incasseren dat ‘al die bestuurders en bodemonderzoekers zich druk maken om milieueffecten maar het boerenleven uit het oog zijn verloren’.

Inderdaad, het boerenleven is ingewikkeld geworden. Onderzoeker A komt langs omdat de emissie van nutriënten naar het oppervlaktewater te hoog is, terwijl beleidsmaker B stankoverlast wil voorkomen. Onderzoeker C wil extra water aan de bron vasthouden, omdat er anders benedenstrooms wateroverlast ontstaat, terwijl bestuurder D koolstof wil vastleggen in de bodem om aan de CO₂ doelstellingen te voldoen. Onderzoeker E maakt zich zorgen over gewasbeschermingsmiddelen en antibiotica, terwijl onderzoeker F streeft naar een bloeiende biodiversiteit in en op de bodem. Is het ooit mogelijk om duurzaam boer te zijn in Nederland?

Natuurlijk komen de onderzoekers en beleidsmakers niet voor niets. Veel management op boerenbedrijven wordt gedreven door economische belangen, terwijl de bodemkwaliteit op lange termijn minder aandacht krijgt. Ook zijn de verbeteringen die de laatste jaren zijn opgetreden in de water- en luchtkwaliteit eerder toe te schrijven aan striktere wetgeving dan aan eigen initiatieven vanuit de agrarische sector. Maar zou de duurzaamheid van de agrarische sector niet een stuk hoger zijn geweest als al die miljoenen euro’s aan beleidsondersteunend onderzoek waren uitgegeven aan de implementatie van bewezen maatregelen uit de Goede Landbouw Praktijk? Daadwerkelijke vernieuwing vindt namelijk alleen plaats als onderzoek ook landt in de hoofden en harten van individuele agrariërs.

Daarom durf ik de boude stelling aan dat onze samenleving, inclusief de bodemonderzoekers, gedreven wordt door een droomwereld waarin goedkoop voedsel samengaat met duurzame landbouw. De werkelijkheid is echter te weerbarstig om in deze droomwereld te passen: verliezen zijn inherent aan het huidige voedselproductieproces en duurzame teeltechnieken zijn niet altijd economisch verantwoord. Sturing via praktijkgericht onderzoek is daarom cruciaal. Een alternatief zou zijn om als samenleving niet alleen te betalen voor voedselproducten, maar ook voor de duurzaamheid van de productie ervan. Dat zou agrariërs de mogelijkheid geven (en stimuleren) om het productieproces te verduurzamen. Bijkomend voordeel is dat we dan ook op korte termijn kunnen voldoen aan nationale en internationale doelstellingen voor bodem- en waterkwaliteit…

Mijn advies aan bodemadviseurs: verrijk je leven met boerenwijsheid, wordt elke vijf jaar één maand fulltime boer, en draag zo bij aan een duurzame wereld!

Gerard Ros